Aanleiding

Gemeente Haarlemmermeer heeft naast de grote opgave van gebiedsontwikkeling en inrichting van de openbare ruimte ook een stevige beheeropgave voor de komende jaren. De investeringen volgend uit de gebiedsontwikkelingen zijn gekoppeld aan het bouwen van 20.000 woningen tot 2040 (Coalitieakkoord 2022 – 2026). Het meerjarenperspectief investeringen (MPI) en de jaarlijkse programmabegroting overzien een periode van vier jaar. De financiële gevolgen voor deze opgaven vallen op dit moment buiten de scope van ons meerjarenbeeld. Gezien de grootte van de opgave is het noodzakelijk om de (financiele) impact op lange termijn inzichtelijk te maken. Een dergelijke rapportage moet bijdragen aan een betere besluitvorming in (mogelijk) te maken keuzes en de impact hiervan op de investeringsruimte.

Product in ontwikkeling

Deze rapportage noemen wij het Strategisch Perspectief Investeringen (SPI). Dit hebben we aangekondigd in het Spoorboekje planning en control 2024 (X.2023.06070). Hierin worden alle lopende- en toekomstige investeringen tot en met 2040 gezamenlijk in beeld worden gebracht. Het SPI bevat een totaalbeeld van investeringen van ambitie (lange termijnperspectief) naar plan (nog te autoriseren) tot uitvoering (lopende investeringen). Het SPI geeft een steeds beter inzicht in de lange termijn. Dit doen we met de meest actuele gegevens waar we op dat moment over beschikken. Dit SPI is een nieuw product waarin sommige bedragen zachter zijn dan andere. Gaandeweg zullen wij een werkwijze vinden waardoor het nog completer wordt en de effecten steeds beter voorspelbaar zijn. Het SPI is dan ook een ontwikkelmodel dat jaarlijks wordt geactualiseerd en verder wordt uitgebreid.

De ontwikkeling bestaat uit drie fasen:

  • Fase 1 Inzicht financiële impact: hierin worden, naast de lopende investeringen, ook de investeringsambitie verzameld en in kaart gebracht in één overzicht. Een doorkijk naar de lange termijn met een richting van wat er op ons af komt;

  • Fase 2 Toevoegen projectfases: in deze fase wordt de projectfasering toegevoegd aan de investeringen. We onderscheiden hierin de volgende fasering: wenselijkheid, haalbaarheid, kaderstellend en uitwerking;

  • Fase 3 Toevoegen capaciteit: in deze fase wordt de uitvoeringscapaciteit hieraan gekoppeld. Waarbij de uitvoeringsplanning in geld wordt afgezet tegen de investeringsambities. Ook worden de capaciteitsknelpunten inzichtelijk gemaakt op basis waarvan wordt geprioriteerd of actie wordt ondernomen.

Samenhang planning- en controlcyclus

Het SPI zal twee keer per jaar gelijktijdig met de voor- en najaarsrapportage worden gepresenteerd. Het SPI Voorjaar is met de meerjarige ambities een uitgebreidere versie dan het SPI Najaar. In het najaar vindt alleen een bijstelling plaats op de lopende investeringen vanaf € 2 miljoen en de investeringsprojecten in het huidige begrotingsjaar.

In beide SPI’s worden de voorgestelde mutaties met een bijgestelde stand van de geautoriseerde investeringen weergeven. Aan de hand hiervan worden de kapitaallasten en indien nodig de exploitatielasten van het begrotingsjaar geactualiseerd. De mutaties worden verwerkt in de voor- en najaarsrapportage. Daarmee is het SPI een onderdeel van de gemeentelijke planning- en controlcyclus. Gezien deze werkwijze is het logisch dat volgtijdelijk eerst het SPI wordt vastgesteld en daarna de voor- en najaarsrapportage. In de beleidsnotitie Planning- en controlcyclus 2017 (2017.0040561) is beschreven wat de werkwijze is voor het opnemen van nieuwe uitbreidings- of vervangingsinvesteringen in het investeringsplan, waarbij het uitgangspunt is dat de raad zijn kaderstellende rol op het gebied van investeringen kan invullen en keuzes kan maken. Om die reden worden beslispunten nog niet cijfermatig verwerkt in de tabellen. Deze mutaties zijn zichtbaar in het SPI najaar.

Voor eventuele (bij)sturing is een aantal momenten van belang:

  • voorjaarsrapportage: reserveren budgetruimte voor kapitaal- en exploitatielasten van voorgenomen nieuwe investeringen;

  • programmabegroting: voor het autoriseren van investeringen tot € 2 miljoen die starten in het nieuwe begrotingsjaar, én in uitzonderingsgevallen voor het autoriseren van nieuwe investeringen die niet voorzien waren bij de voorjaarsrapportage;

  • tussentijds separaat raadsvoorstel: voor het autoriseren van grote investeringen (€ 2 miljoen en hoger);

  • voor het autoriseren van investeringen in spoedeisende gevallen. Een spoedeisende investering is altijd Onvoorzien, Onvermijdelijk en Onuitstelbaar.